Work Text:
Język to jedno z najważniejszych narzędzi komunikacji, ale także manipulacji. W systemach totalitarnych władza celowo przekształca język, by móc kontrolować i ograniczać wolność jednostki. Nowomowa, pojęcie wprowadzone przez George'a Orwella w "Roku 1984" to przykład takiej manipulacji. Język jest celowo zubożały, by móc ograniczyć zdolność ludzi do samodzielnego myślenia. W tej pracy poza "Rokiem 1984" odwołam się również do "Procesu" Franza Kafki, literatury wojennej ("Inny świat" i "Medaliony") oraz "Folwarku zwierzęcego" również George'a Orwella.
W "Roku 1984" rządząca partia celowo modyfikuje język, by ograniczyć zdolności krytycznego myślenia wśród obywateli. Pojawia się termin taki jak "myślozbrodnia", który oznacza nie tyle przeciw, ile samą możliwość pomyślenia o czymś sprzecznym z systemem. Ograniczając słownictwo, Partia eliminuje słowa i wyrażenia związane z wolnością, buntem i indywidualizmem. Nowomowa sprawia, że ludzie nie mogą wyrazić swoich uczuć czy niezadowolenia. Język staje się narzędziem podporządkowania. Co więcej, Orwell wprowadza pojęcie "dwójmyślenia", które polega na wierzeniu w kompletnie sprzeczne z sobą ideę, dzięki temu Partia może dowolnie manipulować rzeczywistością.
Wśród postaci drugoplanowych "Roku 1984" znajduje się Syme, który z szczerą pasją zajmuje się tworzeniem nowego wydania słownika nowomowy. Jego fascynacja do tego projektu jest nie tylko zawodowym zajęciem, ale objawem wręcz religijnego oddania Partii. Mężczyzna w pełni wierzy w ideologię angsocu i uważa nowomowę za narzędzie do osiągania jej celów. Dla niego, uproszczenie języka i eliminowanie słów związanych z buntem i indywidualnością to rzecz nie tyle co konieczna, ale i szlachetna.
Winston, choć docenia jego intelekt i zaangażowanie, ma świadomość, że może go to doprowadzić do jego zguby. Syme mógłby zacząć bardziej dociekać i zadawać pytania, na które Partia nie umiałaby odpowiedzieć. Winston zatem przewiduje, że Syme pewnie zostanie niedługo ewaporowany i faktycznie się to później dzieje. Każdy, z wyjątkiem Winstona, całkowicie zapomina o istnieniu mężczyzny. Ta sytuacja podkreśla mechanizm totalitarnej opresji. Partia jest w stanie nawet wyeliminować pamięć o ludziach, którzy mogliby stanowić dla niej nawet najmniejsze zagrożenie.
Rola Syme'a i jego praca nad nowomową pokazują jak totalitaryzm ingeruje w życie, a także sposób myślenia ludzi. Nowomowa, jako narzędzie manipulacji, jest najważniejszym elementem tego systemu. Ograniczając zasób słów, Partia eliminuje jakiekolwiek formy oporu, gdyż to, czego nie da się wyrazić w języku, staje się niemożliwe do pomyślenia. Syme, mimo, że był entuzjastą systemu, również stał się jego ofiarą.
Konteksty: "Proces" pokazuje jak język biurokratyczny staje się narzędziem zniewolenia. Bohater nie rozumie oskarżeń, jest zagubiony w labiryncie pustych, formalnych sformułować, które nie mają jasnego znaczenia. Pokazuje także, jak władza może używać języka do dezinformacji i podporządkowania jednostki.
"Inny świat" opisuje realia sowieckiego łagru, gdzie propaganda i manipulacja językiem odgrywają kluczową rolę. Eufemizmy używane przez władze ZSRR ukrywają prawdziwy charakter rzeczywistości - obozy do pracy nazywano "sanatoriami", a więźniów "elementami niebezpiecznymi społecznie". Pokazuje przez to, jak język może być wykorzystywany do zacierania prawdy.
W "Medalionach" przedstawione jest jak naziści używali języka jako narzędzia dehumanizacji - ludzi określano "materiałem biologicznym", zaś popełniane zbrodnie "rozwiązaniem kwestii żydowskiej". Pokazuje również, jak stosując język można usprawiedliwiać zbrodnie i odbierać ludziom godność.
We "Folwarku zwierzęcym" mamy alegorię systemu totalitarnego, w którym język jest stopniowo zmieniany do kontroli mieszkańców folwarku. Przykładem jest zmienienie hasła "Wszystkie zwierzęta są równe" w "Wszystkie zwierzęta są równe, ale niektóre są równiejsze od innych". Manipulacja językiem służy utrwaleniu władzy świń i podporządkowaniu reszty zwierząt pod maską rzekomej równości i sprawiedliwości.
Nowomowa to potężne narzędzie kontroli, które pozwala ograniczać wolność człowieka i manipulować jego sposobem myślenia. W "Roku 1984" mamy skrajny przykład tego, w którym dzięki ograniczeniu słownictwa ludzie tracą zdolność do buntu. W "Procesie" Kafka ukazuje jak niezrozumiały, biurokratyczny język sprawia, że jednostka czuje się bezradnia wobec systemu. W "Medalionach" i "Innym świecie" język pełni narzędzie do dehumanizacji i usprawiedliwiania okrucieństwa, a we "Folwarku zwierzęcym" stopniowa i subtelna zmiana języka wykorzystywana jest do utrzymania władzy.
Wszystkie te utwory pokazują, że ten kto kontroluje język, kontroluje także myślenie i rzeczywistość. Nowomowa nie jest wyłącznie fikcyjnym wymysłem - to coś, co realnie autorytarne systemy stosują, co sprawia, że analiza tego zagadnienia jest jak najbardziej aktualna i potrzebna.